CONCEPT0031 Urbanism - Architecture - Pluricultural studies
Urbanism - Architecture - Pluricultural studies
Lab0031:Nu verkrijgbaar! “De Moskee.” publicatie
PERSBERICHT
Rotterdam, 2 april 2009
De Moskee.
Politieke, architectonische en maatschappelijke transformaties
Samenstelling en redactie: Ergün Erkoçu en Cihan Buğdacı
Met bijdragen van Frits Bolkestein, Tariq Ramadan, Shervin Nekuee, Nebahat Avcioğlu, Willem Schinkel, Wilfried van Winden, Roemer van Toorn, Eric Roose, Azra Akšamija en Ole Bouman.
Fotografie: Christian van der Kooy en Dick Barendsen
Gebonden | Geïllustreerd (kleur) | 192 pagina’s | Formaat 22,5 cm x 22,5 cm
Nederlands editie | ISBN 978-90-5662-571-9 | € 29,90
Engelse editie | ISBN 978-90-5662-691-4 | € 35,00
Vormgeving: Studio Léon & Loes
Een onschuldig geloofsgebouw of hét bewijs van een ‘tsunami van islamisering’: iedereen in ons land heeft zo zijn eigen gedachten over de moskee. Vaak gaan die gedachten verder dan het bouwwerk alleen. Ze hangen samen met discussies over de al dan niet geslaagde integratie van moslims of de mogelijke gevaren van de islam. Zeker de laatste jaren zijn deze discussies nogal eens ten koste van de moskee als bouwwerk uitgevochten. De traditionele moskee met koepel en minaret fungeerde daarbij vaak als heet hangijzer.
PERSBERICHT
Rotterdam, 2 april 2009
De Moskee.
Politieke, architectonische en maatschappelijke transformaties
Samenstelling en redactie: Ergün Erkoçu en Cihan Buğdacı
Met bijdragen van Frits Bolkestein, Tariq Ramadan, Shervin Nekuee, Nebahat Avcioğlu, Willem Schinkel, Wilfried van Winden, Roemer van Toorn, Eric Roose, Azra Akšamija en Ole Bouman.
Fotografie: Christian van der Kooy en Dick Barendsen
Gebonden | Geïllustreerd (kleur) | 192 pagina’s | Formaat 22,5 cm x 22,5 cm
Nederlands editie | ISBN 978-90-5662-571-9 | € 29,90
Engelse editie | ISBN 978-90-5662-691-4 | € 35,00
Vormgeving: Studio Léon & Loes
Een onschuldig geloofsgebouw of hét bewijs van een ‘tsunami van islamisering’: iedereen in ons land heeft zo zijn eigen gedachten over de moskee. Vaak gaan die gedachten verder dan het bouwwerk alleen. Ze hangen samen met discussies over de al dan niet geslaagde integratie van moslims of de mogelijke gevaren van de islam. Zeker de laatste jaren zijn deze discussies nogal eens ten koste van de moskee als bouwwerk uitgevochten. De traditionele moskee met koepel en minaret fungeerde daarbij vaak als heet hangijzer.
Ergün Erkoçu maakte in 2003 naam als een van de bedenkers van het verrassende concept van de Poldermoskee. In De Moskee. presenteert hij met medeauteur Cihan Buğdacı een interdisciplinaire visie op de rol van de moskee in de Nederlandse samenleving. Ongeveer 800.000 moslims in Nederland hebben in totaal bijna vijfhonderd moskeeën tot hun beschikking. Waar moskeeën vanaf de jaren 70 werden ondergebracht in oude schoolgebouwen, fabrieken of kerken, worden er nu nieuwe moskeeën gebouwd die de islam letterlijk ‘zichtbaar’ maken in de samenleving.
Dit boek wil de discussie over de moskee verdiepen en nuanceren. Onder anderen politicus Frits Bolkestein, architect Wilfried van Winden, socioloog Willem Schinkel, theoloog/filosoof Tariq Ramadan, antropoloog Eric Roose en Ole Bouman (directeur Nederlands Architectuurinstituut) geven hun visie op de architectonische verschijning van dit voor Nederland nieuwe type gebouw en zetten uiteen welke sociaal-maatschappelijke invloeden dit heeft. Tegelijkertijd wordt uiteengezet welke effecten de moskee uitoefent op de maatschappij. Door middel van een visuele weergave van de algemene en historische kenmerken van de moskee (Mosguide), drie intrigerende beeldessays en een mix van politiek-maatschappelijk getinte essays en columns, bieden Erkoçu en Buğdacı in De Moskee. een herbezinning op de betekenis van de moskee in de West-Europese context. Actuele moskeeontwerpen tonen de maatschappelijke, functionele en architectonische rijkdom die deze herbezinning met zich mee kan brengen.
Deze publicatie kwam mede tot stand met steun van het Stimuleringsfonds voor Architectuur en het Fonds BKVB – Intendant Culturele Diversiteit.
Project:ArchitectuurDe Poldermoskee
Dit is een moskee die toegankelijk is voor moslims en niet-moslims en een naar buiten gerichte positieve uitstraling heeft. Het ontwerp vormt een eenheid met de directe omgeving mét behoud van de identiteit van de moskee. Daarbij is kritisch gekeken naar de functionaliteit van de bidruimte, de minaretten, parkeerproblematiek en de financiering van het gebouw. Het park, waarin de poldermoskee is gelegen, vormt een belangrijk onderdeel van het ontwerp. Het park loopt door over het dak van het gebouw en de ernaast gelegen parkeergelegenheden die zich deels onder de grond bevinden. Het dak biedt speelruimte voor kinderen, met o.a. een basket- en voetbalveld.
Dit is een moskee die toegankelijk is voor moslims en niet-moslims en een naar buiten gerichte positieve uitstraling heeft. Het ontwerp vormt een eenheid met de directe omgeving mét behoud van de identiteit van de moskee. Daarbij is kritisch gekeken naar de functionaliteit van de bidruimte, de minaretten, parkeerproblematiek en de financiering van het gebouw. Het park, waarin de poldermoskee is gelegen, vormt een belangrijk onderdeel van het ontwerp. Het park loopt door over het dak van het gebouw en de ernaast gelegen parkeergelegenheden die zich deels onder de grond bevinden. Het dak biedt speelruimte voor kinderen, met o.a. een basket- en voetbalveld.
Een ontwerp voor een interculturele moskee, die toegankelijk is voor moslims en niet-moslims en een naar buiten gerichte positieve uitstraling heeft. Het ontwerp vormt een eenheid met de directe omgeving mét behoud van de identiteit van de moskee. Daarbij is kritisch gekeken naar de functionaliteit van de bidruimte, de minaretten, parkeerproblematiek en de financiering van het gebouw.
Het park, waarin de poldermoskee is gelegen, vormt een belangrijk onderdeel van het ontwerp. Het park loopt door over het dak van het gebouw en de ernaast gelegen parkeergelegenheden die zich deels onder de grond bevinden. Het dak biedt speelruimte voor kinderen, met o.a. een basket- en voetbalveld. Bij het ontwerp is niet alleen rekening gehouden met oriëntatie op Mekka (bidrichting), maar ook met de functionele oriëntatie van het gebouw.
Grote kwaliteit is de fusie in vormentaal. De ellipsvormige koepel wordt gevormd door twee schelpen. Als samengevouwen handen staan de schelpen tegen elkaar. De opening aan de bovenzijde heeft de vorm van een oog (van God) en brengt het licht de ruimte binnen. De minaret gaat schuil in de liftschacht en wordt door het oplichten tot leven gewekt.
De ellipsvormige koepel zorgt voor een goed georganiseerde toestroom van de bezoekers, die in groten getale de bidruimte al dan niet betreden of verlaten. Hierdoor wordt een veel voorkomend probleem vermeden, zoals opstopping van mensen en ophoping van schoenen. Tevens maakt het gebouw gebruik van windenergie door middel van windmolens. De zuidwest zijde van de ellipsvormige koepel wordt gebruikt voor de opwekking van zonne-energieOm het gebouw toegankelijk te maken voor een brede groep mensen, bezit het gebouw verschillende publieke functies. Zo fungeert de koepel niet alleen als bidruimte, maar doordat er vloeren in deze ruimte zijn opgehangen, bevindt zich er ook een restaurant met lounge. Van hieruit heeft men zicht op de bidruimte en geniet men, op twintig meter hoogte, van het prachtige uitzicht.
Ook is er een bazaar en zijn er verhuurbare (kantoor) units voor startende ondernemers of cursussen. Een grand café is toegankelijk via het gebouw of het parkdak. Er is een expositieruimte en een zogenaamde CultiFunctiZaal. Door in hoogte verplaatsbare tribunes kan deze zaal voor verschillende doeleinden gebruikt worden, zoals toneeluitvoeringen, concerten, feesten en bruiloften. De ertegenover gelegen hammam of Turks badhuis zorgt voor de nodige ontspanning en dient tevens als ontmoetingsplaats. Dit alles maakt dat de moskee niet alleen financieel, maar ook voor een breed publiek zeer aantrekkelijk is.
Turks Cultureel Centrum
De kracht van het ontwerp komt uit de beperkingen die het programma en het budget opleggen. Dit zorgt ervoor dat niet het hele hebben en houden in het ontwerp wordt gegooid met overdaad aan ideeën en zonder onderlinge samenhang. Het TCC lijdt niet aan dit euvel. De uitgangspunten zijn spaarzaam, zitten elkaar niet in de weg en komen daardoor allen tot hun recht.
De kracht van het ontwerp komt uit de beperkingen die het programma en het budget opleggen. Dit zorgt ervoor dat niet het hele hebben en houden in het ontwerp wordt gegooid met overdaad aan ideeën en zonder onderlinge samenhang. Het TCC lijdt niet aan dit euvel. De uitgangspunten zijn spaarzaam, zitten elkaar niet in de weg en komen daardoor allen tot hun recht.
Locatie
De locatie van het nieuwe TCC is het voormalige bowlingcentrum liggend aan de Kennedylaan in Doetinchem. De Kennedylaan is onderdeel van de stedelijke hoofdontsluiting. Het plangebied ligt ingeklemd tussen bestaande kruisingen met de Ds. Van Dijkweg en Rozengaardseweg.
Het appartementencomplex Atrium, op de hoek van de Kennedylaan en Rozengaardseweg, is recent gebouwd. Het gebouw telt 5 bouwlagen en een kap en domineert de omgeving. De westgevel is grotendeels van glas. Bewoners kijken uit over de TCC locatie (het voelt als hun voortuin).
De moskee
In de tijdgeest van de 21ste eeuw vraagt de architectuur van een moskee een modern en dynamisch ontwerp. Belangrijke elementen zijn niet alleen de gebruikers, maar tevens stedelijke context waarbinnen het gebouw wordt geplaatst. Tevens is het gebouw toereikend voor jong en oud, eerste en latere generaties, Turks, Islamitisch en Nederlands.
Het project voorziet in een ideale relatie tussen maatschappelijke ideeën, programmatische eisen, functionaliteit en visuele expressie. Dit maakt het vervolgens mogelijk dat de functie van de moskee optimaal benut zal worden.
Daawa, een uitnodiging
Centraal in de islam is het principe van Daawa, de uitnodiging tot Islam. Dit project heeft dit principe geadopteerd. Zo voorziet het innovatieve architectonische ontwerp voor openheid en toegankelijkheid. Bezoekers worden zo uitgenodigd tot het gebouw. Het hoogtepunt van deze Daawa uit zich in de entree van het gebouw (twee entrees). Deze publieke tussenzone, tussen het sacrale van de bidruimte en de buitenwereld, heeft als doel tot interactie tussen moslims en niet-moslims, debat en het promoten van een groter begrip tussen ideologie, geloof en humaniteit.
De verschillende (en soms overlappende) functies die zich bevinden in de moskee hebben geleid tot multifunctionele en aanpasbare ruimten die, afhankelijk van de functie, tegelijkertijd zorgen voor natuurlijk integrerende interactie tussen haar gebruikers. Buiten deze functies vangt het ook de fluctuaties van bezoekers en gebruik op. Zo kunnen ruimten aangepast worden tijdens top dagen, zodat er extra gebedsplekken worden gecreëerd, maar kunnen er ook conferenties, feesten, colleges of lezingen gehouden worden.
De moskee heeft als doel de binding van jong en oud, de Doetinchemers, te stimuleren en versterken.
Islamitische herkenbaarheid
Om het ontwerp van de moskee te kunnen omschrijven en voor haar gebruikers herkenbaar en vertrouwd te laten zijn, is de integratie van islamitische architectuur een belangrijk element. Kenmerkend aan de islamitische architectuur is de integratie van cultuur en context. In dit geval de Turks Nederlandse cultuur in een Doetinchemse context. Belangrijke elementen die een plek hebben gevonden in het ontwerp zijn water, licht, geluid, kalligrafie en materialisering.
Het TCC is vertegenwoordigd door een eigen volume. Samen vormen de verschillende vlakken (materialen) een afgewogen geheel. We hebben ons tot doel gesteld een specifiek gebouw te maken dat net als haar gebruikers sober en eerlijk is. Deze overwegingen hebben geleid tot een uit beton, hout, glas en baksteen vervaardigde cultureel centrum.
In het interieur is een hoge mate van ambachtelijkheid nagestreefd. In de afwerking van de binnenwanden, maar ook in de vloer en plafond komt dit tot uiting.
Ondanks de helderheid en soberheid van het ontwerp is het niet helemaal gevrijwaard van symboliek en ornament. Op verschillende plekken komt dit terug in materialisering. Eveneens zijn de abstracte minaret en de koepels daar voorbeelden van. Tevens is er kaligrafie in de buitengevels opgenomen en wordt beton voorzien van subtiele verwijzingen, wat ook terug komt in de metseltechnieken.
Gebedsruimte
Deze gebedsruimte wordt gecombineerd met een reinigingsruimte voor het wassingritueel. Tevens is de gebedsruimte zodanig toegankelijk dat er veelvoorkomende irritaties bij het uitdoen en opbergen van schoenen worden voorkomen. Zo is er de schone gang met meerdere toegangen tot de gebedsruimte, wat zorgt voor een ideale toegankelijkheid. Het oproep tot gebed zal levensecht ervaren worden door de gecreëerde atmosfeer in de gebedsruimte. Tegelijkertijd zal deze oproep worden vertaald in lichtdiagrammen en naar buiten worden gezonden middels de minaret. Het dak is voorzien van zes koepels waardoor op elke plek in de ruimte de ervaring op hemelse wijze wordt ervaren, is wordt tevens geaccentueerd door de hoogte van de ruimte. De constructie van de T-plaat vloeren accentueert de oud-islamitische raster patronen en verwijst naar de traditionele ruimtelijke constructies die in de traditionele moskeeën, zoals de Aya Sofia (Istanbul, TR), ruimtelijk en beeldbepalend zijn. De bidrichting wordt geaccentueerd door scherpe lichtinvallende lijnen richting Mekka die door ronde glazenbouwstenen in de mihrab zijn opgenomen.
De ruime trap die toegang biedt aan de bovengelegen verdiepingen, waaronder de gebedsruimte, doet dienst als verkeers- zowel zitmeubel. De trap biedt mogelijkheden om in het midden de schoenen uit of aan te doen. Dit alles zal de verkeer toestroom in goede orde leiden.
Er is gekozen in dit ontwerp om het reine en onreine van elkaar te scheiden. Hierdoor is o.a. de toilet gescheiden van de wasruimten. De schoenenkasten zijn opgenomen in de toegangswand tot de gebedsruimte. Hierdoor zijn de schoenen altijd overzichtelijk en ordelijk terug te vinden.
‘Turku odasi’
Deze ‘pre-pray’ en/of ‘after-pray’ ruimte is de ruimte voor ontmoeting, ontspanning en/of verdieping. Deze ruimte is zodanig multifunctioneel dat deze tevens fungeert als bibliotheek en Internetruimte. Jong en oud ontmoeten elkaar hier en zorgen voor de nodige levendigheid buiten de gebedstijden om.
Hier kan men (inter-) nationaal nieuws lezen via internetzuilen of kranten, digitaal preken naluisteren, maar ook samenkomen met familie, vrienden of visite. Vanuit deze ruimte is er tevens zicht op de foyer, cultifunctiezaal en de Kennedylaan.
Cultifunctiezaal
Deze multifunctionele zaal is een combinatie van een conferentiezaal, vergaderruimte en feestruimte. Naar gelang de wens van gebruik kan de ruimte worden getransformeerd in twee ruimten.
Het gebouw bezit tevens verhuurbare ruimten voor bijvoorbeeld een kapper of kleine winkel voor dagelijkse behoeften.
Duurzaamheid
Wat deze moskee eveneens uniek maakt zijn, in lijn met de Islamitische leer, de milieubewuste ontwerp keuzes en duurzaam materiaal gebruik die tevens onderhoudsvriendelijk zijn.
Park(eren)
Het terrein van het TCC heeft een in- en uitrit aan de Kennedylaan. Het terrein heeft tevens 62 parkeerplaatsen (400 – peil) voor de bezoekers van het gebouw. Deze parkeerplaatsen zijn zodanig opgenomen in het park dat de openstaande parkeerplaatsen in het groen wegvallen, dit door gebruik te maken van doorgroei bestrating en markeringen. Er is tevens een speelplek in het park(eren) opgenomen waar jong en oud, bezoekers van het TCC en omwonenden, gebruik van kunnen maken. Tevens is het gebouw (peil = 0) zo geplaatst in het park, dat het naastliggende Atrium wordt gescheiden door een ruime groenstrook met bomen, planten en bloemen. Het gebouw wordt omkaderd door een ruime veranda die tevens als toegangspad fungeert.
De Imambungalow
Deze woning, bestemd voor de imam en de gasten, opent zich naar het park (en gebouw) toe. De woning wordt verbonden door middel van een ruime waterbassin. Het water tussen de bungalow en het TCC vormt een verbindingsbuffer en zorgt ervoor dat er een ontspannende/dempende binding ontstaat met de drukke verkeersweg gelegen aan de kennedylaan. Het park maakt door deze watervoorziening deel uit van het geheel. Er is door deze gehele stedenbouwkundige indeling van het terrein een extra entree/toegang ontstaan aan het achterpad dat grenst aan de imamwoning.